Bloemen in beton

Langsheen de Schoolstraat werd een muur opgetrokken. Die domineert de bestaande dorpsarchitectuur op een disproportionele wijze. Een donkergrijze, dreigende massa stenen komt op ons af. Geen mens durft er langs te lopen. Hier en daar zijn wat kijkgaten uitgespaard. Om het toch wat vriendelijker te maken werden ze ingekaderd in variërende, gekleurde lijsten . Het blijft evenwel een versterkte burcht, die de binnenruimte veilig scheidt van wat er buiten (de ruimere leefwereld) gebeurt of te gebeuren staat.

De buitenkant weerspiegelt in het geheel niet wat er binnenin gebeurt.

In deze  burcht schuilt namelijk de vernieuwde lagere gemeentelijke school.

Geconfronteerd met deze monsterachtige, wanstaltige architectuur (die veel gelijkt op andere totalitair architecturale constructies elders in de wereld (WK – voetbalstadion Qatar (2022); Olympisch stadion Peking , 2008), bekruipt de popsong van Pink Floyd (1979) (geciteerd hierboven), onvermijdelijk de toevallige, maar kritische  voorbijganger.

Als deze architectuur de visie weergeeft van het opvoedingsmodel dat wordt voorgestaan, dan roept dat inderdaad de tegencultuur op die in de song van Pink Floyd wordt vertolkt.

De architecturale waarde van dit gebouw is dus nihil.

Goede architectuur moet de functie weerspiegelen van de functie van een gebouw. Vanuit pedagogisch oogpunt moet deze dus de leef-en ervaringswereld van het kind verrijken.

Openheid naar de wereld toe is een pedagogisch basisprincipe. Het gebouw is echter een bunker, een burcht die afgesloten is van de leefwereld (ihb de directe dorpsomgeving) en is in zichzelf gekeerd. Zelfs het zonlicht wordt geweerd.

En dan de binnenkant: hoe kan deze betonmassa de belevingswereld van het kind stimuleren en uitdagen?

Is het de bedoeling kinderen af te schermen van externe invloeden in een besloten wereld en hen  via de laptop, een virtuele wereld, (een verbeterde en verrijkte schijnwereld) voor te houden (augmented reality). Is dat het pedagogisch project? De dystopieën van de “Heerlijke nieuwe wereld” (Huxley) en “1984” (Orwell) zijn niet veraf meer.

Er  zal veel psychologische omkadering nodig zijn om deze interne, schrale woestenij om te toveren tot een leefbare leef – en leerwereld. Onwillekeurig kan men niet anders dan dit gebouw associëren met het Colosseum in Rome: vanop de tribune zien wij als achteloze, onverschillige toeschouwers (belust op sensatie en competitie) toe hoe jonge, onschuldige leeuwenwelpen in de arena worden gegooid om ze door de gladiatoren te laten temmen, te disciplineren en gebruiksklaar te maken voor het economisch systeem.

Dit alles staat mijlenver van het ultieme en ideale opvoedingsmodel. Hoe kan in deze betonnen, steriele ruimte, ook maar één fragiele, tere bloem  ontluiken. Bloemen groeien noch bloeien in beton. Zelfs geen woestijnroos. Hoe kan in deze grijze massa enig creatief, denkend wezen tot ontplooiing komen. Het jonge leven wordt van bij den beginne in-gebetonneerd.

Het zijn zeker niet de enige schaarse bomen, noch de afwisselend gekleurde raamkozijnen die het gebrek aan leerprikkels  (en de armoedige ervaringswereld) zullen goed maken.

Er valt ook heel wat te zeggen over de aansluiting van de nieuwbouw bij het bestaande schoolgebouw  (die verhoudt zich als een koe op een paard). Het is niet genoeg om de bestaande klasjes wat op te fleuren. Van integratie van het nieuwe gebouw in het ruimtelijk dorpsweefsel is geen sprake: het gebouw is een anomalie, een gedrocht, een architecturale vloek: armoedige architectuur!

Als bijdrage tot de Melseelse dorpsarchitectuur is hier weeral een kans verkeken. Het legt een zware hypotheek op het bouwkundig erfgoed voor tientallen jaren (zie vroeger 

artikel over  de urbanistische aanpak van de dorpskern in zijn geheel in De Bombardon: Het verdriet van Melsele, februari 2021, jrg.33).

Tijd voor een wake up call dus: er dient dringend een “denkgroep” te worden samengesteld (een soort gemeentelijke “bouwmeester”) die wordt geconsulteerd bij elk  grootschalig bouwproject van de gemeente (en die de architecturale en maatschappelijke kwaliteiten van een project beoordeelt).

Ook andere recente grootschalige projecten missen elke conceptuele verantwoording.

Het megalomane gemeentehuis van Beveren (het mag dan al mede ontworpen zijn door een MIT - professor - Massachusetts Institute of Technology – VS) mist elke referentie aan dorps-of kleinstedelijke architectuur. Tenslotte blijft Beveren toch maar een sub-regionaal centrum, in de hiërarchie van de kleinstedelijke kernen (zie Vlaamse overheid, Kleinstedelijke gebieden in Vlaanderen, 2019).

Mijn kleinzoon van zes merkt af en toe op dat die ijzeren netten (of veeleer fuiken) voor de ramen van de gebouwen dienen om de gevangenen tegen te houden. Uiteindelijk blijkt dit gebouw (dat is althans de perceptie) toch vooral een politiekazerne te zijn. Aan de ingang staat er manifest een grote “P” (weliswaar met het symbool van de helpende hand en de waakzaamheid van de vlam, waar de politie garant voor staat). Het gebouw staat voor repressie en sociale controle veeleer dan voor verbondenheid. Verbondenheid (toch het leidmotief   van het gemeentebeleid in Beveren) straalt dit gebouw nauwelijks uit. Als er al een visie werd ontwikkeld dan is dat de misplaatste “commerciële kijk” op de publieke dienstverlening: de “dienstenmarkt”. Rechten doet men gelden als “burger” niet als klant.

Ter ondersteuning van de idee voor de oprichting van een architecturale werkgroep kan eveneens verwezen worden naar het vernietigende oordeel over de nieuwbouw  Fort Liefkenshoek.(Koen Van Synghel, Calamiteiten in de Liefkenshoek, De Standaard, 14/11/2022). “Het bouwwerk heeft niets van een publiek gebouw, laat staan dat het de historische context respecteert”… “Het fort viel in handen van inheemse barbaren die het met een nieuwe cafetaria degradeerden tot een farce”.

Terug naar het schoolgebouw.

Onder het mom van modernisme pocht men ermee, over een speelplaats op de eerste verdieping te beschikken: dat is in een dorp (om het even waar in Europa) nog nooit gezien.

Wordt het een gesofisticeerd fitnesscentrum (herinner u de Zweedse banken en dito turninfrastructuur van weleer: nog zo’n voorbijgaand pedagogisch fenomeen)? Misschien inspireert men zich beter op de Babylonische tuinen, of laten we iets bescheidener zijn: denk aan daktuinieren. Zo worden de kinderen bij de les en de echte werkelijkheid gehouden. 

Als gepensioneerde, schoolvrije man, kleinkinderen opwachtend aan school, blijf je toch dromen over de ideale school. De school die laat je nooit los.