13 oktober 2024: Hoogfeest van de democratie!

Democratie begint aan de basis op lokaal, gemeentelijk vlak. Hier kan de burger zijn/haar stem direct laten gelden en zichtbaar maken.

Dat is evenwel een ideaalbeeld.

Aan dit democratisch hoogtepunt gaan heel wat interne partijstrubbelingen en barensweeën vooraf. Bij de kandidaat leiders (eigenlijk…de natuurlijke leiders, die geen tegenstand dulden, want intussen van een hogere orde)  stijgt het bloed soms tegen het kookpunt aan.

Het voorspel van het grote gebeuren: de lijstvorming. Het is bijna zoals worsten draaien: je wil niet zien hoe ze gemaakt worden.

Nochtans moet de lijstvorming ook op democratische en integere wijze gebeuren, als voorwaarde voor democratische verkiezingen. Want of je het wil of niet: de plaats op de lijst bepaalt nog altijd mee, de kans om verkozen te worden.

Transparantie hierover is echter totaal afwezig: daardoor is de lijstvorming ook, terecht of onterecht, voorwerp van veel speculatie. Vriendjespolitiek, ons kent ons; interne vijandschap, concurrentie; beloftes aan individuele kandidaten die moeten afgevoerd worden wegens niet passen in het kraam of de strategie; machtsgrepen om een kartel met één of andere partij te vormen zonder intern partij-overleg; koehandel;… Allemaal omschrijvingen die met lijstvorming geassocieerd worden. 

De meeste partijen moeten (gezien de politieke passiviteit van de burgers in het algemeen) ook op zoek naar kandidaten  om de lijst ingevuld te krijgen. Zo worden desnoods schoonmoeders, schoonzonen, ja zelfs zonen; moeders van het eigen kind; het lief,…,  ingeschakeld. Niemand ziet toch het familieverband. Ofwel getuigt dit van politieke armoede, ofwel van opportunisme. Eigenlijk van beide.

Een lijst is dus zelden een “schoon kind” dat representatief kan zijn voor het “ganse volk”, hoewel dat  de betrachting is van elke partij. Ook het VB heeft plots de boeren (ingevolge het maatschappelijk ongenoegen) ontdekt als interessant kiezersreservoir.

Elke partij rekruteert mensen in functie van leeftijd; geslacht; socio-economische achtergrond; bekendheid; sociaal engagement; opleiding; deelgemeente;  dossierkennis, huidskleur (Het VB sluit de zwarte voetbaltrainer Odilon uit als kandidaat; de mannelijke quota waren al ingevuld…) En bovenal is er natuurlijk het vereiste charisma: de X-factor die niemand kan definiëren maar die je als kandidaat wel moet hebben. Er moet een klik zijn bij de kiezer!

Al deze kwaliteiten in één lijst samenbrengen is welhaast onbereikbaar. Een computeralgoritme zou misschien de oplossing zijn.

Uiteindelijk moet er dan toch een worp zijn:

In de nieuwe fusiegemeente dienen zich 5 partijen aan.

(Intussen vernemen wij dat ook de voormalige NVA lijsttrekker Kegels opkomt met een éénmanslijst. Hij zou een 20-puntenprogramma hebben en een gedeeltelijke lijst. Tot heden is hierover nog weinig geweten).

 Elke lijst stelt 43 kandidaten voor [in functie van de grootte van de gemeenteraad volgens het nieuwe inwoneraantal: 86.893 (1/1/2023)]. De visvijver waaruit we kunnen kiezen telt dus vermoedelijk  215 kandidaten. Een grote diversiteit : keuze genoeg! Alle lijsten stellen onmiskenbaar waardevolle mensen voor. Belangrijkst is wel waarvoor zij staan,… waarvoor zij gaan. Buiten enige hooggestemde losse flodders hebben we nog geen coherente politieke programma’s gezien.  Straks is het te laat: als we al die bladzijden ook nog aan een kritische analyse moeten onderwerpen om een rationele keuze te kunnen maken.

Graag hadden wij nagegaan in welke mate deze lijsten evenwichtig en representatief zijn voor de bevolking, volgens de eerder vermelde criteria.

 Spijtig genoeg kan op dit ogenblik alleen de representativiteit per deelgemeente worden nagegaan wegens het ontbreken van andere persoonsgegevens. Verrassend: mensen, zeker politieke kandidaten, stellen hun privéleven graag tentoon op de sociale media, zonder enige schroom. In verkiezingsfolders blijven zij daarentegen zeer aan de oppervlakte, wellicht uit schroom. Nochtans zoeken wij de kandidaat waarmee wij ons het meest kunnen vereenzelvigen.

De verdeling van de kansen onder vrouwen en mannen is sowieso wettelijk gegarandeerd.

In het algemeen is onze indruk toch dat er in de visvijver weinig afspiegeling is van de kleur in de samenleving,…tenzij hier en daar een excuus-truus of knaap met exotische naam.

Een gelijkmatige verdeling van de kandidaten onder de verschillende deelgemeenten is  dus inderdaad de eerste voorwaarde voor het democratisch gehalte van de gemeenteverkiezingen.

De gemeenteraadsleden zijn immers de voelsprieten van de lokale samenleving. Zij moeten signalen doorgeven aan het uitvoerend bestuur (College van burgemeester en schepenen).

En het moet gezegd: de deelname aan de verkiezingen is (op basis van de ingediende lijsten) redelijk evenwichtig. De meeste deelgemeenten hebben in verhouding tot het globale bevolkingsaandeel, een evenredig aantal deelnemers. Zwijndrecht steekt daar uit met een hogere participatiegraad (of oververtegenwoordiging). Burcht daarentegen is sterk ondervertegenwoordigd. Dat is wel problematisch: hoe zullen de bewoners van Burcht hun problemen, wensen en verlangens, op een duidelijke en klare wijze kunnen doorseinen naar het beleid?

Een bevolking van meer dan 7000 inwoners: dat is toch geen quantité négligeable?

Wie zal er zijn nek uitsteken voor de problemen van Burcht? Zwijndrecht daarentegen heeft een luide megafoon.

En Doel dan?

Niemand blijkt Doel een woordvoerder te gunnen. Alleen Groen doet het.

Waar blijft Beveren 2020? In 2018 haalde deze beweging 2647 stemmen en 2 zetels.

Doel verdient toch een stem in de gemeenteraad?

Sinds de verwaarlozing jaren geleden, door alle overheidsactoren, is blijkbaar iedereen Doelenaar (zie het succes van de Scheldewijding).

Of zullen de buitenstaanders (de tweede – verblijvers; de eigenaars van plezierboten; … het aanzien en toekomstbeeld van Doel bepalen ?

De gemeente zal er een handvol sociale woningen renoveren met dito modelbewoners: wordt het een mensenpark om naar te komen zien? Of wordt Doel een witwasmachine voor hardwerkende Vlamingen die graag een appartement hebben met zicht op de Schelde: het kustsyndroom!

Misschien wordt Doel wel een tax-free zone met tax-free shops (sigarettensloffen; whisky en kaviaar, zonder BTW ). Om het dorp te verlevendigen kan men ook luna-parken en casino’s voorzien, met marina’s die uitwaaieren als palmbomen in de Schelde. Wij hebben toch de baggerbedrijven die hiermee ervaring hebben.

Doel  als de opening op de volle zee en de wereld, de sluis naar de wijde wereld.

Doel zal opnieuw schitteren als een lichtbaken, een vuurtoren, die de schepen veilig naar onze haven leidt. 

Bekijken we nu eens hoe de verschillende partijen hebben gerekruteerd in de verschillende deelgemeenten.

Partijen streven in principe naar een gelijkmatige verdeling over de deelgemeenten, …om iedereen mee te hebben. In elk dorp hopen de partijen kiezers aan te spreken.

Maar een ongelijkmatige (oververtegenwoordiging) kan ook strategisch zijn. Zo is een overmatige vertegenwoordiging van “Wij.Samen sterk”, in Kruibeke en Zwijndrecht zeker bedoeld als compensatie, om de fusieschade te beperken.

Een oververtegenwoordiging kan er natuurlijk ook op wijzen dat de politieke voorhoede van een bepaalde partij precies in een bepaalde deelgemeente gelokaliseerd is.

 Hieronder worden de grafieken per partij en per deelgemeente voorgesteld. Wij laten het aan de lezer om deze zelf te interpreteren. Zij leveren onuitputtelijk stof om inzicht te krijgen in de krachtsverhoudingen tussen de deelgemeenten. Het uiteindelijke verkiezingsresultaat zal deze nog scherper stellen.

Toch enige frappante vaststellingen:

NVA is sterk vertegenwoordigd (oververtegenwoordiging) in Bazel, Haasdonk en Zwijndrecht;

Wij heeft een oververtegenwoordiging in Haasdonk (niet te verwonderen: dorp van de burgemeester), Kruibeke, Verrebroek, Vrasene en Zwijndrecht;

Vooruit is oververtegenwoordigd in Bazel, Beveren, Kallo, Kruibeke Zwijndrecht, maar verrassend genoeg ondervertegenwoordigd in Burcht;

Groen is oververtegenwoordigd in Melsele en Zwijndrecht;

Vlaams belang tenslotte is sterk vertegenwoordigd in Melsele en Rupelmonde.

Kandidaat zijn is een sprong in het ijle. Slecht één op vijf van de 215  worstelaars zal het halen. Keihard is dat. Een bijna natuurlijke selectie.

Aan zij die door de bevolking niet uitverkoren zijn:  de moed niet laten zakken. Wellicht heeft de kiezer je x-factor nog niet ontdekt. Spiegel u aan de uittredende burgemeester Van de Vijver: toen hij de eerste keer kandidaat was (dat moet in 1987 geweest zijn) was hij niet eens verkozen. En zie, met een onweerstaanbare dran (g), (k) en ambitie, waar hij nu staat.

Om te besluiten: het helse verkiezingsproces moet tenslotte uitmonden in een gemeenteraad die hopelijk en op zijn minst representatief is voor elke deelgemeente.

Wij zullen de representativiteit van de gemeenteraad evalueren na de verkiezingen en dit volgens meerdere criteria (leeftijd, socio-economisch, enz…).

HDH, 18/09/2024

De ideale verdeling van de gemeenteraadsleden volgens deelgemeente zou de volgende zijn:

Tabel op basis waarvan de berekeningen zijn gemaakt: