Lokale democratie onder druk?

Weerslag van de nationale verkiezingen  (9 juni 2024) op de komende gemeenteraadsverkiezingen (13 oktober 2024)

De nationale stemresultaten voor het Vlaams parlement worden geacht meest overeen te stemmen met de gemeentelijke verkiezingsuitslagen. De samengetelde stemresultaten van de drie deelgemeenten  Beveren - Kruibeke - Zwijndrecht (BKZ),  schetsen volgend politiek landschap:

Projecteert men deze uitslag op het aantal te begeven zetels in de gemeenteraad van de nieuwe fusiegemeente (43 zetels) dan bekomt men volgend resultaat (door toepassing van de methode Imperiali, zoals voorzien bij de gemeenteraadsverkiezingen: de kiesresultaten worden achtereenvolgens gedeeld door 2;3;4 enz…Vervolgens worden de quotiënten geklasseerd in rangorde tot het aantal zetels is verdeeld.)

We gaan ervan uit dat ondanks  de niet verplichte opkomst voor de gemeenteraadsverkiezingen het aantal uitgebrachte stemmen even groot zal zijn als voor de nationale verkiezingen. De effectieve deelname aan de verkiezingen bedroeg in juni 2024 +/- 90 %.  Doordat het om lokale verkiezingen gaat, kan verondersteld worden dat (zelfs bij niet-opkomstplicht) de opkomst ook ongeveer op 90 procent zal liggen. Het aantal te verwachten uitgebrachte stemmen wordt dus constant gehouden op 57.095 .

Ingevolge de fusie van CD&V met Open VLD (Wij. Samen sterk) ziet het partijlandschap in BKZ  er evenwel enigszins anders uit dan op nationaal vlak.

Vergeleken met de huidige politieke situatie (BKZ samen) zou dit een radicale omwenteling betekenen.

Maar zo dramatisch (met de doorbraak van het VB op nationaal vlak) hoeft het niet te worden.

De Wetsraat is niet de Dorpsstraat. De kans dat het cordon sanitaire tav Vlaams Belang (VB) wordt doorbroken op lokaal vlak, door een coalitie met NVA, is onbestaand: Vlaams Belang -Zwijndrecht is tegen de fusie (uitgezonderd de twee VB-ers die voor een wisselmeerderheid pro fusie gezorgd hebben en daardoor uit het VB zijn gestoten)  terwijl NVA ( zowel Zwijndrecht als Beveren) pro-fusie zijn. Toch kondigt zich een structurele uitbouw aan van het VB in Beveren. Meerdere lokale kandidaten hadden een plaats op één van de nationale lijsten. Dat heeft ongetwijfeld een structuurversterkend effect op de lokale basis. VB-Zwijndrecht komt gehavend uit de fusiestrijd door de overloperij. Blijft nog één man aan boord, die eveneens op een nationale lijst stond (Kieskring Antwerpen).

 We gaan voor 2024  vooralsnog uit van een gelijkaardig resultaat bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2018, namelijk 9,5%.

 Over de intenties van de PVDA is nog weinig geweten. Zwijndrecht-Burcht had één vertegenwoordiger op de lijst voor het Vlaams Parlement in de kieskring Antwerpen. Dat wijst eveneens op een meer structurele uitbouw van die partij die uitdijt tot in Beveren. Overigens heeft deze partij ook stelling ingenomen in verband met de PFOS problematiek en  tegen de fusie en kan zeker en vast een deel van de maatschappelijke frustratie in verband hiermee, capteren. De grote politieke omwenteling zou wel eens uit die hoek kunnen komen. In de nieuwe fusie vertegenwoordigt Burcht bovendien ook de oude industriële kern aan de Schelde met specifieke sociale kenmerken en kiesgedrag. Dat verklaart ook de atypische samenstelling van de politieke meerderheid in Zwijndrecht, tot nu toe. Vanuit de centristische Beverse kijk op de zaken wordt dit wel eens uit het oog verloren.  De stadslucht komt via Zwijndrecht-Burcht overgewaaid.

Gemeenteraadsverkiezingen hebben evenwel hun eigen dynamiek en wijken af van de nationale verkiezingsuitslag door de aan -en afwezigheid van lokale  en/of nationale figuren evenals door de specifieke streekproblemen die er zich stellen. En die zijn er wel, meer dan in eender welke andere plattelandsgemeente (sic) in Vlaanderen. (Een recente studie van de Vlaamse Landmaatschappij klasseert Beveren onder de plattelandsgemeenten. Kruibeke en Zwijndrecht worden bij de verstedelijkte gemeenten gerekend. Het terrein kennende moeten we daar toch ook onze bedenkingen bij maken).

Toch pogen nationale partijen hun tentakels ook te verankeren op lokaal vlak. Soms gedragen zij zich  zelfs als olifanten in een porseleinenwinkel. Het is niet op BKZ -niveau dat men de Vlaamse onafhankelijkheid en dito republiek, zal waarmaken, net zomin als de migratieproblematiek op lokaal vlak kan opgelost worden.

De prognoses zijn echter verontrustend vanuit democratisch oogpunt.

Naast de niet-opkomstplicht (waarvan er geen precedenten zijn op lokaal vlak) werden door de gemeentefusie  nog een aantal bijkomende onzekerheden  gecreëerd:

• Het kiesgedrag in de twee nieuwe deelgemeenten is onvoorspelbaar, hoewel zij toch een significant gewicht hebben op het globale kiesresultaat. Totaal van de uit te brengen stemmen: geraamd op 33.636 voor Beveren en 23.459 voor Kruibeke en Zwijndrecht samen. Kruibeke heeft bovendien een reputatie van volatiel kiesgedrag (zowel bij de kiezers als bij de verkozenen).
• In Zwijndrecht kan het fusie-ongenoegen evenals de 3M story (en de  ongekende afwikkeling ervan) een zware hypotheek werpen op het kiesgedrag.
• Tenslotte is ook in Beveren het kiesverloop onvoorzienbaar: hoe zullen mensen reageren op een nieuwe lijst (Wij. Samen sterk)? Bovendien is de toegevoegde waarde van de VLD in Beveren zeer bescheiden (5 %  bij de verkiezingen in 2018). Trouwens, ook in de andere deelgemeenten is VLD marginaal of onbestaande. Vele trouwe kiezers in Beveren zullen hopeloos naar een CD&V lijst zoeken en dus maar op automatische piloot kiezen: het dreigt een oncontroleerbare” blind date” te worden. En de laatst overlevende Open VLD-ers zoeken tevergeefs naar hun donkerblauwe idealen en waarden. Voor burgemeester Van de Vijver komt het er hem alleen op aan met die marginale 5% van de liberalen de 30% te halen en zo incontournable te zijn bij de coalitievorming. Men weze echter gewaarschuwd: niet zo lang geleden heeft de CD&V op nationaal vlak eens een kleine “irrelevante” partij gedepanneerd in een kartel. Deze irrelevante partij is nu de grootste partij in Vlaanderen.

Het is gevaarlijk en speculatief een prognose te maken van de effectieve verkiezingsuitslag. Men zou een intrapolatie kunnen maken tussen de gekende nationale uitslagen en de resultaten van de gemeenteraadsverkiezingen van 2018. Dit zou slechts neerkomen op politiek beïnvloeding. 

Ter herinnering geven wij hier toch de verkiezingsuitslag van 2018 voor de drie gemeenten samen (met hergroepering van lokale lijsten in Kr. en Z.).

In onderstaande tabel wordt wel een prognose gemaakt op basis van het kiesgedrag in 2018 (dus bij blijvend en constant kiesgedrag, zonder te speculeren waarheen deze of gene groep zal  verschuiven). Certitude hierbij is dat de lijst NVA en Denert worden samengevoegd en de lijst CD&V en Open vld (Wij. Samen sterk) eveneens. Het is evenwel niet zeker dat alle vroegere Denert-volgelingen mee naar  de NVA zullen trekken, hoeveel charisma men zelf ook meent uit te stralen.

Een veel hachelijker onderneming is te voorspellen waar de kiezers van de PVDA naartoe zullen gaan. Het is niet evident dat deze stemmen in zijn geheel naar Vooruit zullen gaan. Hetzelfde geldt voor de onzekere bestemming van lijst Doel 2020, die niet meer zou opkomen, nu de” Doel-stelling” is binnengehaald. Ter oriëntatie kan wel gezegd dat deze lijst in 2018 is opgekomen onder leiderschap van een voormalig VB -volksvertegenwoordiger. Maar waarschijnlijk schuilt achter de vlag van Doel een zeer divers en uiteenlopend kiezerspubliek. Heimatzoekers, wellicht, die nu, zonder klassenonderscheid, naar hun beloofde thuis kunnen terugkeren. 

Nog speculatiever is te voorspellen hoe de stemmen uit de progressieve kartels ‘Groen-Sp.a” uit Beveren en Kruibeke zullen uitwaaieren. Een voorlopig onbegonnen zaak.

Wel is er één zekerheid: de twee grootste partijen, zullen bij ongewijzigde toestand (2018) , CD&V en NVA zijn. Een nek aan nek race. De grootste partij wint en heeft het initiatiefrecht een coalitie  tot stand te brengen. De verkozene met de meeste naamstemmen van de grootste coalitiefractie wordt burgemeester. Een innovatie van de Vlaamse Gemeenschap onder dominantie van de NVA. Dat heet dus een rechtstreekse verkiezing van de burgemeester. 

Het blijft bang afwachten en hopen dat burgers hun vertrouwen geven aan de geloofwaardige en integere kandidaten van de partijen met een democratisch programma.

HDH, 7/7/2024