40 procent van de kiesgerechtigde burgers in Beveren-Kruibeke-Zwijndrecht wenst niet gehoord te worden. Dit in schril contrast met de “ luide schreeuw” in de samenleving dat er niet naar de burger wordt geluisterd. Een belangrijk deel van de bevolking weigert haar democratisch recht uit te oefenen. In feite heeft deze groep zichzelf buiten spel gezet.
Het signaal van de zwijgende meerderheid
De kiezer heeft zich (on)duidelijk uitgesproken bij de gemeenteraadsverkiezingen van 13 oktober 2024. Op de 65.024 kiesgerechtigde burgers zijn er uiteindelijk maar 38.521 kiezers komen opdagen.
Dit is minder dan 60 % opkomst.
Daarmee heeft BKZ één van de laagste opkomstpercentages in Vlaanderen.
Dergelijk alarmerend cijfer wijst op het relatief beperkt democratisch draagvlak van de verkozen en “winnende” partijen.
26.503 potentiële kiezers zijn dus weggebleven. Dat is meer dan de bevolking van de deelgemeente Beveren. De grootste partij wordt in feite gevormd door de zwijgende meerderheid. Groter dan de winnende lijst. Een situatie die tot bescheidenheid noopt in hoofde van de verkozenen.
De democratische legitimiteit van de gemeenteraad is hierdoor zeer verzwakt.
Wellicht is dit lage opkomstcijfer mede te wijten aan de fusie-tegenstand. Analyse van de fijnmazige kiesresultaten per deelgemeente (Uiteindelijk gepubliceerd door de Vlaams Overheid op 7/11/2024), kan dit aantonen. Hierna zal daar de nodige aandacht aan besteed worden.
Niettegenstaande dit belangrijk democratisch deficit, zijn de krachtsverhoudingen onder de partijen niet verstoord. De twee partijen, Wij. Samen sterk (CD&V met VLD aangehecht) en NVA blijven de grootste.
*De basistabellen waarop de grafieken in dit stuk zijn gebaseerd, vind je hier.
De verkiezingsuitslag BKZ 2024
Als winnaar uit de verkiezingsstrijd komt Wij. Samen Sterk met 31,4 % van de uitgebrachte stemmen. Ten opzichte van de verkiezingen van 2018 is dit een licht verlies van ongeveer 1 % (zie Tabel 1. in naslagwerken). In absolute cijfers is er echter een verlies van 5.620 stemmen (17.596 -11.976).
In een volgende bijdrage zullen wij nagaan wat de impact is van het samengaan van CD&V en Open VLD. Blijkbaar heeft deze kunstgreep niet echt een meerwaarde opgeleverd. Voor de VLD heeft dit slechts één verkozene bijgebracht (terwijl er 6 kandidaten van de VLD konden worden herkend). Status quo met 2018.
De NVA ‘(+ Denert) komt als tweede uit de bus met 23%. In 2018 haalden deze lijsten (NVA en Denert samen) nog 30,17 %. De verhoopte winst die op nationaal vlak werd geboekt heeft zich niet doorgezet op gemeentelijk vlak. Theoretisch werd geraamd op 30,17 %. De Vlaams nationale stroming heeft dus 7 % ingeboet.
Bron: https://www.vlaanderen.be/uw-overheid/verkiezingen/uitslagen-van-verkiezingen-in-belgie
Vlaams belang eindigt als derde in rang met 16,1 %. Het verwachte wegblijven van Vlaams Belang-aanhangers door de afschaffing van de opkomstplicht, heeft zich niet voorgedaan. Integendeel. In 2018 haalde deze partij (in de deelgemeenten waar zij op kwam ) samen 9,5%. Een aanzienlijke stijging.
Groen & Co behaalt de vierde plaats met 15,1 % en Vooruit wordt vijfde met 11,3 %. Een zicht op de evolutie per partij is hier niet mogelijk aangezien deze partijen zich in 2018 aandienden in variërende configuraties (afzonderlijk of in kartel). Het progressieve blok (Groen en Spa samen) haalde toen 23,5 %.
Bij deze verkiezingen haalden zij samen 26,4 %. De progressieve stroming gaat er dus op vooruit.
Tenslotte heeft de kamikazelijst Kegels (voorheen NVA) 3 % van de kiezers kunnen aanspreken.
Om de stemresultaten in links-rechts termen samen te vatten staat de rechtse stroming in BKZ (NVA; Vlaams Belang en Kegels) voor 45 %. Het politieke centrum wordt bezet door Wij. Samen sterk, en bestrijkt 31,4 %. De progressieve, linkse stroming (Groen en Vooruit) vertegenwoordigt 26,4 % in het politieke landschap.
Aangezien meer dan de helft van de kandidaten op de Wij -lijst (hoewel geklasseerd als centrum), eerder naar conservatief (behoudend ) neigt (naar het aantal verkozenen met een signatuur van de sociale vleugel Beweging.net moet met een vergrootglas worden gezocht), moet men besluiten dat er in BKZ een rechts-conservatieve wind waait.
Invloed van de fusie op het stemresultaat?
De fusie heeft niet geleid tot een grote radicale politieke ommekeer. Dat kon nochtans verwacht worden omdat het electoraat werd uitgebreid van ongeveer 38.000 (Beveren) met ongeveer 28.000 kiezers (Zwijndrecht en Kruibeke). Zwijndrecht vormt binnen deze categorie een zeer kritische massa (anti-fusie) en kon het tij dus doen keren.
Het blijft een open vraag waar de stemmen van PVDA naartoe zijn gegaan. Bij de verkiezingen voor het Vlaams Parlement (VL.P.) van juni 2024 haalde deze lijst 3508 stemmen (Zwijndrecht – Kieskring Antwerpen). Allicht zijn die stemmen voor een deel opgegaan in het resultaat van Vooruit. Eenzelfde vraag geldt voor Beveren 2020. In 2018 haalde de lijst 2647 stemmen. De overstap van de ene naar een andere lijst kan alleen onderzocht worden via onbetaalbaar veldonderzoek. Misschien kunnen de vroegere kandidaten daar een licht op werpen.
Stemgedrag per deelgemeente in BKZ
De meest boeiende vraag in verband met het verkiezingsproces is hoe er in de dertien deelgemeenten werd gestemd. De heterogeniteit komt duidelijk naar voor in onderstaande grafiek. De cijfers uit de fijnmazige verkiezingsresultaten (gegevens per telbureau) werden gegroepeerd per deelgemeente. De beschikbaarheid van deze gegevens is hoogst relevant om een beleid te kunnen voeren in functie van de specifieke politiek-sociale toestand. Dit is de essentiële basis om een dorpenbeleid te kunnen voeren. De kiesresultaten kunnen ook op wijkniveau worden gegroepeerd, wat een specifiek licht werpt op problemen en noden op wijkniveau. Als er al één positieve innovatie is bij deze verkiezingen dan is het dit wel. Voorheen werden de resultaten van de stembureaus gemengd met de motivatie het kiesgeheim te waarborgen. Dit wordt nog voldoende verzekerd door stembureaus met minder dan 500 stemmen te voegen bij een aanleunend geografisch gebied.
De grafiek hiernaast dient als volgt gelezen te worden:
De kiespopulatie in Bazel heeft zich uitgesproken als volgt: 30% kiest voor NVA; 33 % Voor Wij, enz….
Wij - samen sterk, vertoont hoge pieken in Bazel, Beveren, Haasdonk, Kruibeke, Melsele en Vrasene. Een laagtepunt kent deze lijst in Burcht en Zwijndrecht. Duidelijk een reactie op de fusie waarvan “Wij” de drijvende kracht was.
NVA manifesteert zich vooral in Bazel en verder in gelijke mate in de andere deelgemeenten.
Vooruit heeft een redelijke wervingskracht in Burcht, Kallo, Kruibeke, Rupelmonde en Zwijndrecht. De gemeenten die historisch waren aangewezen op economische activiteiten aan de waterkant. Een verstedelijkte gemeente als Beveren doet normaal ook een hogere Vooruit-populariteit verwachten.
(cijfers: zie Tabel 2 in naslagwerken)
Een sterke score van Groen valt op in Burcht en Zwijndrecht. Groen belichaamt de fusie-tegenstand. Anderzijds is het merkwaardig dat Groen niet wordt afgestraft ingevolge de PFOS problematiek, die toch slechts 10 jaar na de eerste wetenschappelijke signalen, op de politieke agenda kwam en dit onder een Groen bestuur. Cynisch genoeg kwam deze problematiek pas publiekelijk aan het licht naar aanleiding van het Oosterweelproject.
Het Vlaams belang scheert verontrustend hoge toppen in meerdere deelgemeenten en neigt naar de 20 %. Bazel, Haasdonk, Kruibeke en Zwijndrecht ontsnappen aan deze tendens. Bij de verkiezingen in 2018 haalde Vlaams Belang nog geen 10%.
Tenslotte krijgt lijst Kegels enige steun van betekenis in zijn polderstreek.
Een tekort bij deze fijnmazige resultaten is dat de opkomst per deelgemeente niet wordt vermeld. Vermoedelijk geven deze ook significante verschillen aan.
De representativiteit van de nieuwe gemeenteraad
Hier wordt het sociaal profiel van de verkozenen belicht. Dit geeft namelijk de representativiteit weer van de raadsleden ten opzichte van de bevolking. De gegevens werden geput uit de talrijke verkiezingsfolders.
1. Genderverhouding
Op de 43 gekozen leden zijn er 16 vrouwen en 27 mannen. Dat is dus nog altijd een zeer ongelijke verhouding van 37,2 % vrouwen tegenover 62,80 % mannen. Het kiespubliek is daarvoor verantwoordelijk, want in principe heeft elke kandidaat (vrouw of man) evenveel kansen om verkozen te worden, gezien de wettelijke pariteit op de lijsten. De BKZ – kiezer heeft dus nog altijd een sterke masculiene houding. Het betekent ook dat er nog altijd meer vrouwen op mannen stemmen dan mannen op vrouwen.
Verdeling zetels volgens partij en gender:
Uit de kruistabel (zie Tabel 3 in naslagwerken - de effectieve cijfers werden herleid op 10 om een vergelijking mogelijk te maken) moge blijken dat Vooruit relatief het meest vrouwvriendelijk kiespubliek heeft en Groen het meest manvriendelijke publiek, verwonderlijk genoeg. Men verwacht van Groen-kiezers toch eerder dat zij consequent voor de dragers van de zachte waarden kiezen. De genderbalance is er zwaar in onevenwicht. Deze wanverhouding treft men overigens aan bij alle partijen, behoudens Vooruit. De aangekondigde coalitie tussen Wij en NVA heeft een meerderheid van 26 leden. Zij zal 10 vrouwen en 16 mannen tellen.
2. Spreiding van de raadsleden volgens deelgemeente
In deze grafiek wordt de verdeling voorgesteld van de verkozen leden volgens deelgemeente. Deze verdeling wordt vergeleken met het aantal leden per deelgemeente dat men zou kunnen verwachten in verhouding tot het bevolkingsaantal.
Bazel, Kieldrecht, Kruibeke en Zwijndrecht zijn duidelijk beter bediend dan hun bevolkingsaantal zou doen verwachten. Beveren, Burcht en Melsele zijn ondervertegenwoordigd, terwijl Doel, Verrebroek en Rupelmonde geen enkele verkozene hebben.
3. De spreiding van de verkozenen volgens partij en deelgemeente
4. Spreiding van de raadsleden volgens leeftijd
De gemiddelde leeftijd van de gemeenteraadsleden is 49-50 jaar. De leeftijd waarop men op de piek zit van zijn kunnen. Het zal dus kletteren aan ideeën en inzichten in de gemeenteraad.
Per partij is de leeftijd als volgt: NVA: 61 jaar; Wij: 43,5 jaar; Vooruit: 37,5 jaar; Groen: 55,6 jaar; Vlaams belang: 47,5 jaar. NVA en Groen leveren dus de ouderlingen. Zij zijn duidelijk aan verjonging toe.
Uit de onderstaande grafiek ,(effectieve getallen herleid op 10) blijkt dat beide vermelde partijen zelfs geen jongere telt onder de 35 jaar. Wij, Vooruit en VB tellen bovendien ook geen enkele 65-plusser.
5. Spreiding van de raadsleden volgens de oorspronkelijke deelgemeente
Wij - samen sterk, heeft duidelijk haar kern in Beveren en Kruibeke. Bijna 5 op de tien gekozen leden in Beveren zijn van Wij. In Kruibeke zijn 3,5 op tien verkozenen van Wij. In Zwijndrecht haalt Wij slechts één op de tien zetels. Dit heeft zeker te maken met de steun van Wij aan het fusie-project. Er is een duidelijk fusie-effect te merken. Het grootst aantal Groen verkozenen is in Zwijndrecht. Groen belichaamde immers het protest tegen de fusie. Anderzijds is er ook een sterke concentratie van NVA verkozenen.
NVA heeft in de Gemeenteraad van Zwijndrecht voor de fusie gestemd en is daarvoor niet afgestraft. Zwijndrecht is dus blijkbaar zeer gepolariseerd omtrent deze fusie.
6. Spreiding van de raadsleden volgens opleidingsniveau
Het opleidingsniveau van de raadsleden ligt over het algemeen vrij hoog.
“Wij” heeft het hoogst aantal hooggeschoolden (hogeschool en universiteit).
NVA en VB hebben het hoogst aantal raadsleden met een middelbare schoolopleiding.
Het opleidingsniveau van de raadsleden werd achterhaald op basis van de omschrijving van hun beroep. Vele kandidaten bleven hierbij vrij vaag in hun verkiezingsfolders. Het blijft dus een voorzichtige inschatting.
7. Raadsleden en hun socio-economische achtergrond
De inschatting van de socio-economische achtergrond werd eveneens afgeleid uit de omschrijving van de kandidaten in hun verkiezingsfolders. Dat blijft soms vrij vaag. Ook hier dringt een voorzichtige interpretatie zich op. Het beroep van politicus werd niet als dusdanig opgenomen. Hier werd het beroep dat voorafgaand aan een politiek mandaat werd uitgeoefend, vermeld.
Vier op de 10 raadsleden heeft een bediendenstatuut in de privésector. Het VB steekt daar bovenuit. Alle VB-raadsleden hebben een bediendenstatuut. Ook “Wij” heeft een hoog aantal bedienden. Groen heeft het hoogst aantal mensen in de overheid en het onderwijs . “Wij” is zeer zwak vertegenwoordigd in de zorg en in het geheel niet in de sociale sector. De zelfstandigen zijn het meest vertegenwoordigd door NVA en “Wij”, maar in beide gevallen toch ook maar in bescheiden mate.
8. Diversiteit
Onder de 43 raadsleden zijn er slechts 2 die een migratie-achtergrond hebben.
Beide behoren tot Vooruit. In stedelijke gebieden vormt deze categorie rond de 15-20 %
BKZ blijft dus een bange (blanke) man of vrouw met een uitgesproken dorpsreflex.
Besluit gemeenteraadsvorming BKZ
Hoewel alle partijen pretenderen een spiegel te zijn van de samenleving, blijkt uit de analyse van het sociaal profiel van de verkozenen, dat er een groot onevenwicht bestaat, in vele opzichten. Hiervoor zijn de partijen in de eerste plaats verantwoordelijk: het heeft te maken met de onevenwichtige samenstelling van de lijsten. In de tweede plaats is ook de kiezer hiervoor verantwoordelijk: hij / zij kan door zijn /haar stem corrigerend werken. Dat is duidelijk niet het geval geweest. De vrije markt van de verkiezingen, die tot een evenwichtige samenstelling van de gemeenteraad geacht wordt te leiden, heeft dus niet gewerkt.
Reactie plaatsen
Reacties